معرفی الفبای کردی با رسم الخط لاتین

تقسیم بندی میزان استفاده از الفبای لاتین و عربی در سرزمینهای کردنشین :

• 42 درصد در کُردستان ترکیه ( الفبای لاتین )
• 58 درصد در سایر مناطق ( الفبای عربی )

                    38 درصد کُردستان ایران

                    18 درصد کُردستان  عراق                          

                     2   درصد کُردستان سوریه

علاوه بر این تعداد ،کُردهای روسیه و ارمنستان از الفبای سیریلیک استفاده می کنند .

جدول مقایسه ایی ِ الفبای زبان کردی با کارکترهای لاتین و عربی :

الفبای عربی ( صامت ها ): 

 ئــ / ب / پ / ت / ج / چ / ح / خ / د / ر / ڕ / ز / ژ / س / ش / ع / غ / ف / ڤ /  

ق / ک / گ / ل / ڵ / م / ن / و / هــ / ی   

الفبای لاتین ( صامت ها ) :  

B/ P / T / C / Ç / H / X / D / R / RR / Z / S / Ş / F / V / Q / K / G / L / LL / M / N/ W / H / Y 

جدول مقایسه ایی ( صامت ها ) :

ئــ ( ندارد )	ب ( B / b  )	پ  ( P / p  )	ت ( T / t )
ج  ( C / c )	چ ( Ç / ç )	ح ( ندارد )	خ ( X / x )
د ( D / d )	ر ( R / r )	ڕ ( RR / rr  )	ز ( Z / z )
ژ ( J / j  )	س ( S / s )	ش  ( Ş / ş )	ع ( ندارد )
غ (ندارد  )	ف ( F / f )	ڤ ( V / v  )	ق  (  Q / q  )
ک (  K / k  )	گ ( G / g  )	ل ( L / l  )	ڵ ( LL / ll  )
م ( M / m )	ن ( N / n  )	و ( W / w )	هــ ( H / h  )
ی (  Y / y  )

الفبای عربی ( مصوت ها ): 

 (ــه / ه) - (  ـێـ / ــێ ) - ( ـۆ / ۆ ) - (  ــا / ا  ) - (  ــوو / وو ) - (  ــی / ــیــ) - (  ــو / و )  -

                               بزرۆکە ( کسره کوتاه که علامتی در الفبای عربی ندارد ) 

الفبای لاتین ( مصوت ها ) :

E / Ê / O / A / Û / Î / U / I

جدول مقایسه ایی ( مصوت ها ) :

ــه / ه ( E / e  )	ـێـ / ــێ ( Ê / ê)	ـۆ / ۆ  ( O / o  )
ــا / ا  ( A / a  )	ــوو / وو  ( Û / û )	ــی / ــیــ ( Î / î )
ــو / و ( U / u  )	بزرۆکە  ( I / i  )

حال به بررسی برخی از حروف الفبای لاتین که نیاز به توضیح دارد می پردازیم :

صامت ها :

   ئــ  : در لاتین کارکتر جدایی برای این حرف وجود ندارد و بصورت ترکیبی با حروف صدادار نوشته  

می شود.

ئه = E/e    >>>>>>>>>>>  ئەسب = Esb

ئێ =  Ê /ê >>>>>>>>>>> ئێران = Êran

ئۆ =  O /o  >>>>>>>>>>>  ئۆردۆن = Ordon

 ئا  =  A / a >>>>>>>>>>>  ئارام = Aram

ئو =  U / u  >>>>>>>>>>>  ئوتاق = Utaq

ئوو =  Û /û >>>>>>>>>>>  ئوورانووس =  Ûranûs

 ئی = Î / î >>>>>>>>>>>  ئیبراهیم = Îbrahîm  

---

   ح :

لازم به ذکر است که تعداد زیادی از زبان شناسان کُرد معتقدند این نویسه در هیچ کلمه ریشه دار کُردی بکار نمی رود و این نویسه متعلق به زبان های سامی بوده که با ورود اسلام به سرزمین کُردستان تا مدتها کُردها با تلفظ این نویسه مشکل داشتند و مدت زیادی طول کشیده تا تلفظ این نویسه را یاد گرفتند .

در الفبای لاتین نویسه ایی جدا برای این آوا  تعریف نشده است و از همان نویسه ی ( h / H ) 

استفاده می شود.

---

  ڕ : ( RR / rr  )

همانطور که قبلا گفتیم هیچ کلمه ایی در زبان کردی با ( ر  نازک ) تلفظ نمی شود.پس (ر -های ) اول کلمه را R  می نویسیم.اما اگر وسط یا انتهای کلمه بود از دو R استفاده میکنیم.

گاڕان = gaRRan  / راست = Rast - رادار = Radar

---

  ع :

بسیاری از زبان شناسان کُرد معتقدند این نویسه در هیچ کلمه ریشه دار کُردی بکار نمی رود و این نویسه متعلق به زبان های سامی بوده که با ورود اسلام به سرزمین کُردستان تا مدتها کُردها با تلفظ این نویسه مشکل داشتند و مدت زیادی طول کشیده تا تلفظ این نویسه را یاد گرفتند .

در الفبای لاتین نویسه ایی جدا برای این آوا  تعریف نشده است و معمولا از ترکیب مصوتها با صامت بعد از ( ع ) استفاده میشود.برای ساده سازی به نحوه تلفظ این حرف در زبان فارسی دقت کنید. 

علی ( در فارسی ؟ الی تلفظ می شود ) = elî

عبد ( در فاسی ؟ ابد تلفظ می شود ) = ebd

عالی ( در فاسی ؟ آلی تلفظ می شود ) =Alî
 
عشق ( در فاسی ؟ اِشق تلفظ می شود ) = Êşq

---

 غ : 

یادآوری :

در بیشتر کلمات ریشه دار زبان کُردی نویسه ی " غ "  به نویسه ی  " خ " تبدیل می شود . در کلماتی که همچین تبدیلی صورت نمی گیرد کلمه یی کُردی جای کلمه ی بیگانه را می شود  .

کلمه غیر کُردی   نوشتن کلمه با الفبای عربی        تبدیل "غ"به"خ"یا جایگزینی با یک کلمه کُرددی

------------------------------ ----------------------------------------------

   غم     >>              غەم             >>                   خەم

  غافل   >>              غافڵ            >>                   خافڵ

  غزال    >>            غەزاڵ             >>                   خەزاڵ

   غار     >>               غار             >>                    ئەشکەوت

در الفبای لاتین نویسه ایی جدا برای این آوا  تعریف نشده است و معمولا استفاده ایی هم ندارد اما اگر به هر دلیلی نیاز باشد از ( X/x ) استفاده می شود.

---

  ڵ ( LL / ll  ) :

این حرف هیچگاه در ابتدای کلمه قرار نمی گیرد. یعنی هیچ کلمه اییدر زبان کُردی با آوای" ل غلیظ   " آغاز نمی گردد و اگر کلمه ایی با " ل "  شروع شود حتما " ل  نازک " است ، که در ابتدای آن کلمه استفاده شده است .

تاڵ = taLL  - ماڵ = maLL - حاڵ=haLL

---

مصوت ها :

بزرۆکە  ( I / i  )

یادآوری :

این صدا که عرب آنرا کسره مختلسه می خواند ، در زبان کردی به بزرۆکە  

( گم شده – پنهان شده ) معروف شده است . این کسره آنقدر کوتاه ادا  

می شود که انگار گم یا پنهان شده است .

در الفبای زبان کردی با رسم الخط عربی برای مصوت هشتم ( بزرۆکه ) هیچ نشانه ایی تعیین نشده است و همین به دو مشکل اساسی زیر منجر شده است :

1 -  تعدادی از کلمات کردی هستند مانند ( بردن ، من ، مردن ) در ظاهر فاقد مصوت هستند اما به هنگام تلفظ یک صدای کسره بسیار کوتاه خودنمایی می کند . بدین معنی که این صدا هم وجود دارد و هم تلفظ می شود اما در الفبای زبان کردی با رسم الخط عربی هیچ نشانه ای برای نشان دادن آن درنظر گرفته نشده است

2 - اشکال دوم زمانی خودش را خوب نشان می دهد که بخواهیم
 زبان کُردی را بر اساس رسم الخط عربی به یک غیر کُرد آموزش دهیم . 

 کُرد ها خود با توجه به زبان مادری بودنشان ، ناخوداگاه می توانند تشخیص 

 دهند که در کجای کلمه (صدای کسره کوتاه ) وجود دارد اما برای غیر کُرد چنین 

 امکانی حداقل در ابتدای راه وجود ندارد و این خود باعث سردرگمی می شود 

---

آزمون : متن زیر را بخوانید و صدایتان را برای ما ایمیل کنید . در آینده فایل صوتی آنرا در وبلاگ قرار خواهیم داد تا خودتان بتوانید تمرین کنید .

( [e-mail] )

raste temen mindallim

hêşta hellûjey kallim 

kaye dekem xoşhallim

qutabxaneye mallim 

daykim şîrîn zimane

bawkim xawen îmane 

nîştimanim rengîne

beheştî ser zemîne